اعتبارسنجی اطلاعات علمی و پزشکی
اعتبارسنجی اطلاعات علمی و پزشکی. دو دسته از مهمترین اطلاعاتی که ما در بستر مجازی به دنبالشان میگردیم، موضوعات علمی و پزشکی هستند. این اطلاعات تاثیر مهمی بر روی تصمیمهایی که میگیریم و نظراتی که راجع به موضوعات بحثبرانگیز بیان میکنیم، ایفا میکنند. به دلیل اینکه ما خودمان تخصصی کافی را در این زمینهها نداریم، به متخصصها و سازمانهای دیگر اکتفا میکنیم تا اطلاعات درست را برایمان فراهم کنند. اما از کجا بدانیم که به چه افراد و منابعی باید اعتماد کنیم؟
پادکست مرتبط: پادکست سواد رسانه ای؛ اعتبار سنجی اخبار علمی
در زیر چند نکته برایتان آوردهایم که به شما کمک میکند تا بتوانید اطلاعات معتبری را در ارتباط با موضوعات علمی و پزشکی پیدا کنید.
۱)مجوزها و صلاحیتها را بررسی کنید
- اگر که منبع مورد نظرتان، یک شخص است، ابتدا جستوجو کنید و ببینید که آیا آن شخص واقعا وجود دارد و اینکه یک متخصص واقعی هست یا خیر. پزشکان و محققان معمولا همیشه تخصص کافی را دارند، بنابراین مطمئن شوید که منبعتان صلاحیتهای لازم را در حیطة مربوطه دارند. به عنوان مثال یک جراح لزوما متخصص فیزیک نیست، و بالعکس.
- معمولا به اطلاعاتی که در بخش «دربارة ما» در وبسایتها دیده میشود، اکتفا نکنید. زیرا که در این بخش تنها اطلاعاتی که سازندة وبسایت تمایل داشته درج شده است. ابتدا صفحهای جدید باز کنید و سعی کنید تا جایی که میشود راجع به آن افراد یا سازمان اطلاعات بدست آورید. با یک جستوجوی ساده میتوانید متوجه شوید که کدام سازمانها از منبع اطلاعاتی شما حمایت میکنند و آیا بحث، جدل یا اختلاف نظری وجود دارد که به آنها مرتبط شود یا خیر. شما همچنین میتوانید به دنبال افراد دیگری بگردید که در زمینههای مشابه دارای تخصص هستند تا ببینید منبع یا شخص مورد نظر شما را تایید میکنند یا خیر.
- اگر که احساس میکنید اطلاعات به دست آمده از سازمان یا موسسة مورد نظرتان برای اعتماد به آنها کافی نیست، سعی کنید بفهمید تا مطلبی که در حال مطالعهاش هستید، توسط چه کسی نوشته شده است. اگر توانستید متوجه شوید، راجع به آن فرد و صلاحیتهایش نیز تحقیق کنید.
طرح درس مرتبط: اعتبار سنجی اخبار علمی و پزشکی
۲) به دنبال اهداف و پیشفرضها باشید
- اگر منبعتان یک سازمان است، سعی کنید که با کمی تحقیق راجع به اهداف و منابع مالیشان تحقیق کنید. آیا مطالبی که نوشتهاند، بدون پیشفرض یا غرض خاصی است، یا اینکه تلاش دارند تا تفکر یا نظریهای خاص را ترویج کنند؟ حواستان به کلمههای علمی گولزننده که مد روز نیز هستند باشد، مانند «کوانتوم» یا «دفع مسمومیت».
- در منابع علمی و پزشکی، بزرگترین منبع اطلاعات مغرضانه و دارای سوگیری، برای آن سازمانهایی هست که ادعا دارند تنها منبع اطلاعاتی هستند، اما در واقع به فروش محصولات گوناگون نیز مشغولند. محصولاتی مانند قرصها، مکملهای غذایی یا رژیمهای تغذیهای. به هیچ سایتی که از اعتماد شما به آنها پول در میآورند، اعتماد نکنید.
- شما همچنین میتوانید راجع به شبکة منبعتان نیز جستوجو کنید. آیا گروهها یا سازمانهایی که به آنها متصل هستند:
- کسانیاند که عقاید مشابهی دارند؟ (یک سایت معتبر لزوما به سازمانی که عقاید مخالفی با آن دارد مرتبط نیست. اما راههای ارتباطی با منایع بیطرف را برایتان آماده کرده است، مانند آژانسهای دولتی یا سایتهای خبرگزاری قانونی).
- گروههای تبلیغاتیاند؟
- مقالههایی دیگر در همان وبسایت هستند؟
اگر جواب هر کدام از سوالهای بالا، مثبت است، پس محتاط باشید!
- گاهی اوقات منابع علمی و پزشکی، تنها یک طرف ماجرا را بازگو میکنند. در این شرایط باید حواستان جمع باشد و به نشانههایی مانند زبان هیجانی قوی یا تصاویر تاثیرگذار یا اکتفا کردن به منابع بسیار محدود، توجه کنید.
به داستانهای خبری که بر اساس یک منبع روایت شدهاند، خیلی اعتماد نکنید. مطالعات جدید میتوانند توجهات زیادی را به خود جلب کنند، اما بعدا مشخص میشود که بسیاری از آنها گمراهکننده بودهاند.
۳) از نتایج اولیه جستوجو فراتر بروید
- تصور نکنید که اگر وبسایتی در صفحة نتایج جستوجو از بقیة صفحات بالاتر ظاهر شد، پس از بقیه معتبرتر است. هر موتور جستوجو یا شبکة اجتماعی، روشهای خودش را برای نشان دادن و مرتب کردن نتایج جستوجو دارد. جایگاه یک وبسایت در صفحة نتایج، حتما نشانه اعتبار نیست.
- بر روی نتایج جستوجو به سرعت کلید نکنید: حداقل نتایج اولین صفحه را نگاه کنید و قبل از باز کردن هر کدام از نتایج، مطالب خلاصهای را که زیر هر کدام از عناوین نوشته شده است، مطالعه کنید. زمانی که قصد باز کردن وبسایتی را نیز داشتید، در پنجرهای جداگانه این کار را بکنید تا بتوانید به راحتی به صفحة اولیه بازگردید. اگر که نتایج دلخواهتان را مشاهده نمیکنید، سعی کنید که جملة مورد نظرتان را در داخل علامت نقل قول (” “) قرار دهید. بدین صورت موتور جستوجو تنها نتایجی را نمایش میدهد که آن کلمات به همان ترتیب در آنها وجود داشته باشد. شما همچنین میتوانید از طریق فرمول زیر، در میان وبسایتها نیز به جستوجو بپردازید:
“سایت: آدرس وبسایت”.
همچنین میتوانید با اضافه کردن علامت منفی وبسایت خاصی را از نتایج جستوجو حذف کنید:
“– آدرس وبسایت”
این ترفندها زمانی مفید واقع میشوند که برخی از وبسایتهایی که هوادار ایده یا عقیده خاصی هستند، سعی دارند که کل فضای اینترنت را با مقاله یا مطلب خاصی پر کنند.
- به خاطر داشته باشید که نتایج جستوجو معمولا اشکال مختلف محتوا را با هم ترکیب میکنند: اخبار، تحقیقات، تبلیغات، سرگرمی، اطلاعاتی و … . تمام اینها میتوانند منابع ارزشمندی از اطلاعات باشند. اما درک هدف چنین منابعی در نحوة استفاده و تفسیر آنها، تاثیر مهمی دارد.
- به جای اینکه بخواهید در سطح وب به جستوجو بپردازید، سعی کنید به منبعی که به آن اعتماد دارید بروید و در آنجا به دنبال اطلاعات دلخواهتان بگردید. برای جستوجو به این شکل، یا میتوانید از ابزارهای جستوجو در خود وبسایتها استفاده کنید، یا اینکه با موتورهای جستوجوی عادی این کار را انجام دهید. در اول نوار جستوجو، کلمة «سایت» را نوشته و سپس آدرس وبسایت مورد نظر را وارد کنید. مثلا اگر میخواهید اطلاعاتی را راجع به سواد رسانه ای در داخل سایت مدرسه رسا کسب کنید، میتوانید بدین صورت جستوجوی خود را انجام دهید:
منبع: مدیا اسمارت
پاسخها