تقارن دو قسمتی و چهار قسمتی

در اولین برخورد با این مبحث شاید فکر کنیم فهمیدن و درک تقارن برای بچه‌ها خیلی آسان و راحت است. اما باید حواسمان باشد همین راحت بودن گاهی اوقات باعث کج‌فهمی‌هایی در این مبحث می‌شود. این مبحث پایه‌ای برای تقارن چرخشی و مباحث دیگر در پایه‌های دیگر باشد. مخصوصا که در حال حاضر فعالیت‌ها آنلاین هست و فرصت کار‌های عملی و مشاهده این روند از نزدیک کم است. در تدریس این مبحث با چند مورد جالب مواجه شدم:

۱-در مفهوم تقارن گاهی اوقات با این مشکل روبه‌رو می‌شوم که بچه‌ها کشیدن خط تقارن یا متقارن بودن شکل را با تقسیم کردن شکل به دو قسمت یا ۴ قسمت مساوی اشتباه می‌گیرند. کاملا منطقی است که با کشیدن خط تقارن شکل به دو قسمت مساوی تقسیم می‌شود اما علاوه‌بر این وقتی شکل را نسبت به خط تقارن تا کنیم کاملا دو قسمت روی هم می‌افتند بدون چرخش یک قسمت شکل. با توجه به این موضوع باید فعالیت‌هایی را انتخاب کنیم که این قسمت را کاملا به صورت مفهومی و عملی پوشش دهند.

۲- بچه‌ها از صفحه شطرنجی برای رسم قسمت متقارن به سختی استفاده می‌کردند و یا در تمرین‌های کتاب اصلا از صفحه شطرنجی پس‌زمینه کمک نمی‌گرفتند و تلاش می‌کردند خودشان با کشیدن خط‌های صاف شکل راکامل کنند.

۳- وقتی می گوییم قرینه این شکل را نسبت به خط تقارن بکشید بعضی بچه‌ها دقیقا همان شکل را در قسمت پایین می‌کشند و به تقارن آن اهمیتی نمی‌دهند.

۴-در بعضی از شکل‌ها یک قسمت یا همه شکل به خط تقارن چسبیده است و بچه‌ها نیز باید قرینه شکل را چسبیده به شکل بکشند. اما در بعضی شکل‌ها، شکل با فاصله از خط تقارن است یا اگر در صفحه شطرنجی باشد یک یا دوخانه با خط تقارن فاصله دارد. بعضی دانش‌آموزان این فاصله را در نظر نمی‌گیرند و فقط درگیر قرینه کشیدن شکل می‌شوند.

برای شروع و حل این نکته‌ها در حین تدریس این مبحث فعالیت‌های زیر را پیشنهاد می‌کنم:

۱-استفاده از بازی‌ها و سرگرمی برای درک بهتر بچه‌ها از تقارن:

https://www.topmarks.co.uk/symmetry/symmetry-matching

https://www.topmarks.co.uk/symmetry/symmetry-sorting

۲-استفاده از بلوک های چند ضلعی برای ساخت یک تقارن توسط خود بچه ها. در این سایت از بچه‌ها می‌خواهیم در یک طرف خط یک شکل بکشند و خودشان قسمت قرینه را نیز در سمت دیگر خط تقارن بکشند. لازم است در ابتدا چند مثال ببینند و بعد شروع به کار کنند.

https://apps.mathlearningcenter.org/pattern-shapes/

۳- خواندن و انجام دادن فعالیت‌های این کتاب‌ها در خانه یا در حین تدریس. می‌توانید تصاویر مشابه این کتاب را از قبل در اختیار بچه‌ها قرار دهید تا در حین تدریس با شما همراه باشند.

بازی با آینه(نویسنده: ماریون والتر- طراح: پل شیلور- مترجم: منصور کدیور- ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)

با آینه پیدا کن(نویسنده و تصویرگر: دانکن بیرمنگام- مترجم: منصور کدیور- ناشر: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان)

۴-استفاده از این سایت و نشان دادن حالت‌های مختلف شکل‌ها. بچه‌ها با دیدن و استفاده از این برنامه درک بهتری از تا کردن شکل و روی‌هم افتادن دو قسمت قرینه پیدا می‌کنند.

https://www.geogebra.org/m/kMqG58ma

۵- استفاده از نقش‌های مختلف با فاصله و بودن فاصله نسبت به خط تقارن ر صفحه شطرنجی و کامل کردن آنها توسط بچه‌ها در کلاس در قالب کاربرگ یا کارگروهی. اینجا فرصت خوبی است که کمک گرفتن از صفحه شطرنجی را به دانش‌آموزان نشان دهیم.

۶- از دانش‌آموزان بخواهید یک ربان یا طناب را قرار دهند و با لگو یا چینه‌های خود یک شکل متقارن دو سمتی یا چهار قسمتی بسازند. می‌توانیم از ‌آنها بخواهیم تا خط تقارن را عمودی، افقی یا مورب قرار دهند.

نکته‌ی مهم در این مبحث این است که دانش‌آموزان با تجربه کردن و آزمون و خطا متوجه بعضی از مفهوم‌ها می‌شوند و نیاز به تمرین و دست‌ورزی در این مبحث به چشم می‌خورد. از بچه‌ها بخواهیم که درباره اینکه چرا یک شکل تقارن دارد یا خیر توضیح دهند و استدلال‌های آنها را بشنویم و بعد به صورت شهودی نتیجه استدلالشان را نشان دهیم. به طور مثال بیشتر بچه‌ها فکر می‌کنند قطرهای مستطیل خط تقارن است چرا که مستطیل به دو قسمت تقسیم شده است و به روی هم افتادن دو قسمت، هنگام تا کردن کم‌تر دقت می‌کنند. همان‌جا فرصت خوبی برای امتحان کردن و به نتیجه رسیدن بچه‌‌ها است از آنها بخواهید یک کاغذ مستطیل شکل را از روی این خط‌ها تا کنند و ببینند دو قسمت با توجه به تعریف تقارن روی هم ‌می ‌افتد یا خیر. همین روند در طول این مبحث می‌تواند به ‌دانش‌آموزان کمک زیادی برای درک این مفهوم بکند.

پریسا پژوهی