چه کسی شهر را نجات می دهد؟

درباره “فیل ماکارون”

هر جایی که پای حق و حقوق و مسئولیت وسط می آید، می توان مباحث فلسفه سیاسی را هم چاشنی اش کرد، اما اینکه کتابی برای کودک نوشته شود و تا این اندازه مستقیم و در عین حال درست به مساله شهر، حقوق مدنی، فردی و … پرداخته باشد، تحسین برانگیز است.

در کتاب” فیل ماکارون” یا noodlephant با فیلی دوست داشتنی آشنا می شویم که عاشق ماکارونی است؛ غذایی که اغلب بچه ها دوستش دارند و بنابراین خیلی خوب می توانند با شخصیت اصلی داستان همراه شوند.

شهری که “جیکوب کریمر” توصیف می کند، یک مشکل اساسی دارد؛ در این شهر کانگوروها حکومت و قانون وضع می‌کنند، آن هم قانون های عجیب و غریبی که اصلا با عقل جور در نمی‌آید و صرفا منافع کانگوروها را حفظ می کند؛ مثلا “شنا در دریا فقط مخصوص کانگوروها است” یا “فقط آنها حق بازدید از باغ پروانه ها را دارند” و از همه مهمتر “فقط کانگوروها می توانند قانون وضع کنند”، هر کسی هم که از دستوراتشان سرپیچی کند، بلافاصله دستگیر و به باغ وحش منتقل می شود.

البته در این شهر علاوه بر کانگوروها و فیل ماکارون، انواع و اقسام حیوانات زندگی می کنند و از آنجایی که حریف کانگوروها نمی شوند، با شرایط کنار آمده اند؛ مثلا به جای شنا در دریا از شلنگ آب برای خنک شدن استفاده می کنند یا به جای بازدید از باغ پروانه ها، شب پره های دور تیر چراغ برق را تماشا می کنند!

بله، اهالی شهر جیکوب کریمر در برابر کانگوروها در انفعال کامل هستند، با این حال سعی می کنند با امکانات باقی مانده اوقات خوشی داشته باشند، دور هم جمع شوند، مهمانی بگیرند و خلاصه خودشان را از تک و تا نیندازند.

تا اینکه یکی از کانگوروها فیل را موقع خرید لوازم پخت و پز مهمانی می بیند و قانون جدیدی وضع می کند:

“فیل ها فقط باید خار و خاشاک بخورند”.

خب، حالا فیل داستان چه کاری باید انجام بدهد؟! تصورش را بکنید که به جای پاستاهای لذیذ و سس مخصوص فیل ماکارون، این بار فقط با خار و خاشاک از مهمان ها پذیرایی شود؟!

این قانون جدید، تعلیق و چالش اصلی قهرمان داستان است. تعلیقی که” جیکوب کریمر” از زاویه فلسفه سیاسی به خوبی آن را مطرح می کند.

در داستان “فیل ماکارون” با مفاهیمی کلیدی مانند آزادی، برابری، عدالت، قانون، کنشگری و… در فلسفه سیاسی روبرو هستیم که همگی می توانند به گفتگو و بحث گذاشته شوند:

فعالیت

شهری را در نظر بگیرید که:

– قوانین فقط بر اساس منافع و حقوق اکثریت وضع و اجرا شود.

– شهری که قوانین فقط بر اساس منافع و حقوق اقلیت وضع و اجرا شود.

– شهری که قوانین حافظ منافع و حقوق اکثریت و اقلیت است.

اغلب افراد به ویژه در جوامع توسعه نیافته تا زمانی که مساله ای مستقیما منافع فردی شان را هدف قرار ندهد، واکنش جدی نشان نمی دهند، گاهی حتی تحمل کردن و گذشتن از کنار مسائل کوچکتر با امید بهتر شدن اوضاع، توصیه هم می شود، در حالی که تجربه و دانش نشان می دهد که با عقب نشستن و هیچ کاری نکردن، روز به روز اوضاع بدتر می شود.

خب حالا “کریمر” این موضوع را در “فیل ماکارون” مطرح کرده؛ موضوعی که در دنیای کودکانه در قالب دعواها و قلدری ها چه در مهد کودک، مدرسه، پارک و چه جمع های خانوادگی به دفعات اتفاق می افتد و می تواند زمینه گفتگو، یادگیری و یادآوری این مفاهیم در اکنون و آینده کودک باشد.

تصویرگری:

وقتی برای کودک کتاب انتخاب می کنیم، تصویرگری را نه تنها نمی شود نادیده گرفت، بلکه نقش تعیین کننده ای هم در فهم پذیرتر کردن مفاهیم بازی می کند و به دلیل جذابیت بصری می تواند مخاطب را جذب داستان کند یا برعکس.

“جیکوب کریمر” و “کی فی استیل” در این کتاب یک ترکیب بی نظیر ساخته اند و وزن تصاویر به شدت سنگین است. مثلا صحنه ای که کانگوروها باتوم به دست و لگدزنان به خانه فیل هجوم آوردند تا او را حین انجام جرم (پخت ماکارونی) دستگیر کنند یا فیل با دست های بسته که در جایگاه متهم ایستاده؛ قاضی، دادستان و هیئت منصفه همگی کانگورو هستند. این تصویرها را می توان به بحث گذاشت و در عین حال کتاب مملو از تصاویر مثبت و رنگ پردازی مناسب است.

مفاهیم:

آزادی، برابری، عدالت، کنشگری، انفعال، خلاقیت، قانون، منافع فردی، منافع جمعی، جامعه مدنی، حد، مرز و…

الهام فخرایی

منتشر شده در https://elhamfakhraee.ir