نقدی بر فیلم انجمن شاعران مرده
این فیلم بر اساس رمانی به همین نام توسط پیتر ویر ساخته و در سال 1989 زودتر از رمان اصلی منتشر شد.
داستان از این قرار است که در شروع سال تحصیلی معلم جدیدی برای درس ادبیات انگلیسی به مدرسه ای شبانه روزی مختص فرزندان خانواده های مرفه می آید که زندگی نوجوان های داستان را دچار تغییرات زیادی می کند. آقای کیتینگ دیدگاه متفاوتی به تدریس و ادبیات دارد که با سابقه ذهنی و تجربه بچه ها همخوانی ندارد. رفتار او جذاب و پرهیجان و جدید است. توجه همه را به خود جلب می کند و مخالفت مدیران را در ساختار سفت و سخت مدرسه برمی انگیزد. بچه ها شیفته او می شوند، بچه هایی که بعضا تحت کنترل شدید خانواده و نظارت کامل آنها هستند. بچه هایی که تقریبا حقی برای انتخاب مسیر زندگی در آینده ندارند و یا باید ادامه دهنده راه والدین پولدار خود باشند یا محقق کننده رویاهای آنان.
فیلم با اقبال زیادی از طرف مخاطبان مواجه و نامزد چند اسکار شد که جایزه بهترین فیلم نامه اقتباسی را گرفت. در ایران نیز به نظر می رسد مخاطبان با این فیلم ارتباط خاصی برقرار کرده اند و بارها از طرف علاقمندان فیلم دیده ام که به سایرین معرفی می شود.
اما چیزی که توجه مرا بیشتر از همه به خود جلب کرده است این بوده که بارها دیده ام آقای کیتینگ به عنوان نمونه ای از یک معلم موفق و الگو معرفی می شود. معلمی الهام بخش که راه جدیدی پیش روی شاگردانش قرار می دهد و آنها را تشویق می کند نهراسند و سرکشی کنند، دنبال رویاهایشان بروند و خلاف جهت جریان آب شنا کنند.
اما من از زاویه دید خودم مسئله را می بینم. من معلمی را می بینم که بدون اینکه مهارتی برای برخورد با تضادهای زندگی در شاگردانش ایجاد کند یا پرورش دهد آنها را به طغیان دعوت می کند. تضاد بین خواسته ها و رویاهای نوجوانانه و خواسته های سخت گیرانه والدین. تضاد بین واقعیت بیرونی و خواسته درونی. تضادی که حداقل برای “نیل” آنقدر گران تمام می شود که باعث خودکشی اوست.
آیا معلمانی مثل کیتینگ به عواقب تغییراتی که ایجاد می کنند واقفند؟
آیا به این فکر می کنند که شاگردان آنها بعد از شکستن دیوارهای دنیایی که سالها در آن زندگی کرده اند دقیقا باید چه کنند؟
آیا تمام آنچه به شاگردانشان می آموزند تلاش برای تحقق رویاهای زیبای خودشان است و هیچ خودخواهی و نیاز به الگو و الهام بخش بودن و مهرطلبی از سوی معلم در آن نیست؟
آیا مطمئن هستند که این طغیان، صرفا غلیان احساسات نوجوانی نیست و تحت تاثیر فضایی که معلم می سازد رخ نداده است؟
آیا اصولا شکستن دنیای ذهنی نوجوانها بدون اینکه آنها را برای ورود به دنیای جدید آماده کرده باشیم کاری حرفه ای است؟
من به عنوان معلم بارها شاهد کار همکارانی بوده ام که با هیجان و سروصدای زیاد توجه تعداد زیادی از شاگردانشان را جلب کرده اند و بعد آنها را در دنیای تازه، سردرگم و گیج رها کرده اند. شاگردانی که نه امنیت سابق را داشته اند و نه مسیر نویی پیش رویشان بوده است. بچه هایی که برخی از همان معلمان کم سروصدای قبلی تلاش کرده اند به آنها کمک کنند تا با دنیای جدید وفق پیدا کنند و مسیر خود را دوباره تعریف و شناسایی کنند.
تشویق بچه ها به دنبال کردن رویاهای شخصی و شناخت و باور توانایی های خود یکی از مهم ترین و مفیدترین کارهایی است که یک معلم امکان انجام آن را دارد اما چیزی که از آن مهم تر است پرورش مهارتهایی است که شاگردان ما بتوانند برای طی چنین مسیری آماده شوند. مهارتهایی مثل برخورد با تضادهای زندگی و خواسته های خود و دیگران که کمک می کند بهتر بتوانند دنبال رویاهای خود بروند و آسیب کمتری ببینند.
پیشنهاد من به خودمان به عنوان معلم این است که هرگاه خواستیم دیوارهای ذهنی شاگردانمان را فرو بریزیم چند سوال اساسی و مهم از خودمان بپرسیم:
آیا تنها هدف ما خوشبختی و شادی شاگردانمان است و هیچ میلی به الهام بخش بودن، توجه طلبی و مهرطلبی در آن نیست؟
آیا زمان مناسبی را برای این کار انتخاب کرده ایم؟
آیا مهارتهای برخورد با این ماجرا را هم بلدیم و می توانیم آن را به شاگردانمان منتقل کنیم؟
آیا سرعت این تغییر با سرعت رشد مهارتهای لازم در بچه ها، تناسب دارد؟