شکوفایی دانش آموز در کلاس درس

ابتدا مقدمه ای را بیان کنم تا دیدی نسبت به جو کلاس من پیدا کنید. اگر بخواهیم نگاه کلی به آموزش داشته باشیم می توانیم دو نگاه کلی را در نظر بگیریم. یادگیری فعال و یادگیری منفعل. اگر نگاه از درون به بیرون باشد، ما به محدودیت ها و کاستی های یک سیستم آموزشی مثل توجه به نمره اصالت می دهیم و آنها عوامل تعیین کننده کار ما هستند. اما اگر از بیرون به درون ببینیم یعنی از جامعه به آموزش نظر داشته باشیم، نیازهای در حال حاضر جامعه و آینده جامعه برای ما در اولویت باشد قطعا محدودیت های بالا، در حاشیه قرار می گیرند و الویت های دیگری هم مطرح می شوند.

وقتی دانش آموزان را به امکانات ذاتی متصل کنیم و شرایط رشدش را فراهم کنیم. این امکان را ایجاد می کنیم که دانش آموز در مسیر استعداد خودش در هر حوزه درسی مثل ریاضی، علوم و…… پرورش یابد. اینجا توجه به تفاوت های فردی، احترام، شنیدن صدای دانش آموز در کلاس درس اصالت پیدا می کند و یادگیری برا اساس پرسش گری و گفتگو محور پیش می رود. من نگاه دوم، را در الویت قرار می دهم.

در کلاس ریاضی ام در کنار موضوع و رشته درسی که آموزش می دهم، سعی می کنم دانش آموزان رشد پیدا کنند. بتواند در کنار هم زندگی کردن را یاد بگیرد و به نوعی برای زندگی آینده اش آماده شود. در نگاه کلی، توجه ام را به فرایند آموزش می گذارم تا به نتیجه آموزش و اینکه روشهایی باشد که همه دانش آموزان را درگیر کند و این سوال که چه کسی اول یا دوم شد در مراتب پایین تری قرار می گیرد.

در این فرایند بازخوردی که از دانش آموزان میگیرم فرصت می دهم تا دانش آموزان آنچه را که یاد گرفته اند و دریافت کردند، را به شکل های مختلف مثل نقاشی، رسم یا اشکال دیگر منتقل کنند. وقتی تکالیف را دریافت کردم متوجه شدم که یکی از شاگردانم خیلی اثر بخش تر تکلیفش را ارائه کرد. وقتی ازش سوال کردم که محمد مهدی، توضیح بده چطور تکالیفت را نوشتی؟ گفت با خواهرم صفحه وبی طراحی کردم و تکالیم را در صفحه وب نوشتم. در واقع خیلی هنرمندانه آموخته هایش را به نمایش گذاشت. بیشتر پرس و جو کردم فهمیدم با برنامه نویسی تا حدودی آشنا و خیلی علاقه مند است. بهش پیشنهاد دادم آیا مایل هستی این کار را به شاگردان دیگر هم آموزشی بدهی ؟

استقبال کرد و گروهی در واتس اپ تشکیل داد بنام کارگاه برنامه نویسی. من هم تاجایی که امکان داشت با محمد مهدی همکاری کردم و یک پلتفرم متناسب با آن دوره در اختیارش قرار دادم تا کلاسهایش را با بچه ها در آنجا برگزار کند. تجربه جالبی بود خودم هم از مشاهد ه اش هیجان داشتم. کلاس ها مطابق زمان بندی پیش می رفت، اما چیزی که دانش آموزان در روند آموزش با هم تجربه کردند، اعتماد بنفس و خود اتکایی بود. شرایط یادگیری از یکدیگر را فراهم کردم. گروهی دیگر گفتند که می توانند زبان انگلیسی تدریس کنند. شرایطی فراهم کردم تا بتوانند زبان انگلیسی رااز همدیگر یاد بگیرند.

بازخوردی که محمد مهدی با این تجربه اش به من داد این بود: من در جلسه اول برای این که کلاس را برگزار کنم خیلی استرس داشتم و به یک چیز فکر می کردم. با خود میگفتم باید در کلاسم چه چیزی را یاد دهم؟ آیا می توانم یک کارگاه آموزشی خوب داشته باشم؟ و چیزی که خودم یاد گرفتم به دوستانم آموزش دهم؟ خودم را ملزم به این دانستم که اگر بچه ها کم هستند و حتی یک نفر باید کلاسم را حتی با یک نفر هم برگزار کنم و این حس جالبی در من ایجاد کرد. چیزی خیلی جالبی که خواستم بگویم این بود که سعی کردم مثل دبیرم یک کلاس تعاملی داشته باشم، اینکه در کلاس جایی برای گفتگو باشد و می گذارم بچه ها صحبت کنند و نظراتشان را بگویند و به جای فضای رقابتی جو تعاملی ایجاد کنم. تجربه خیلی خوبی بود.

شیوه تدریس ریاضی بصورت گفتگو چطور باشد؟ با توجه به اینکه در درس ریاضی بودجه بندی زیاد است چطور ریاضی را به این شکل یاد می دهید؟

وقتی موضوعی را براساس گفتگو در کلاس مطرح می کنیم. جدا از این که خودش فرایند و مراحلی دارد. این شیوه، جو فرهنگ آموزشی متفاوت ایجاد می کند. در ارتباط با موضوعی خاص ابتدا سوالی مطرح می کنم یا فعالیتی را طراحی می کنم مثل یک عکس و با مطرح کردن سوال دانش از آموزان دعوت می کنم نظراتشان را بگویند. با این موضوع جریان مفید آموزش شکل می گیرد. در ادامه وقتی از دانش آموزان بازخورد گرفته می شود راه برای موضوع جدید باز می شود. یک تلفیقی ایجاد می شود که بین رفتار و تفکر دانش آموز با موضوع درسی ارتباط ایجاد کنم. فشار بودجه بندی را می توان با سرعت بخشیدن به یادگیری بعضی از موضوعات تا حدودی کم کرد، اما در هر صورت یک مساله است.

هر چند وقت یکبار موضوعی را مطرح می کنم و از آن ها درخواست میکنم در مورد آن موضوع سوال طرح کنند. بعنوان مثال مساحت اشکال: دانش آموزان با طرح پرسش ها دیدگاه های مختلف شان را ذکر می کنند. با طرح سوالی مثل: شما به کدام قسمت از خانه علاقمند هستید؟ کدام وسیله در منزل بیشتر برای شما جلب توجه می کند؟ چه شکلی دارد؟ مساحت آن را برایم حساب کنید و بیارید در کلاس درس یا با دوستانتان به اشتراک بگذارید در گروه کلاسی ، در شرایط فعلی که بصورت مجازی است عکس می گیرند و در گروه می فرستند. این اشتراک گذاری و درگیری بچه ها با موضوعات یک جو متفاوتی با روش سنتی ایجاد می کند که می تواند برای شاگردان جذاب باشد.

با توجه به اینکه درس ریاضی برای همه شاگردان موضوع چالش بوده و همه شاگردان از این درس میترسیدند، آیا با دانش آموزی برخورد کردید که از نظر هوش منطقی ریاضی مشکل داشته باشد؟ چطور توانستید مدیریت کنید که آن درس را پاس کند یا بهبود ببخشد؟

هر روشی چالش های خودش را دارد. افرادی بودند که ارتباط برقرار نمی کردند. با دانش آموز بطور خصوصی ارتباط می گرفتم، کمک می کردم تا با موضوع ارتباط بر قرار کند. با این روش که شاگردان با تسهیل گری من موضوعی را کشف کنند برای برخی از شاگردان با توجه به تجربه های قبلی این روش را باور نمی کردند. می گفتند، چطور هنور آموزش نداده اید، دارید سوال می پرسید؟ من با این کار به دانش آموزان فرصت کشف مفاهیم و رشد در کنار مفاهیم ریاضی می دادم، فرصت ابراز وجود و جسارت بیان ایده های خودشان با این کار فرصت خوب فکر کردن و خوب صحبت کردن داده می شد.

چطور ریاضی را با روزمره و زندگی واقعی دانش آموزان ارتباط می دهید؟

اگر اصالت به حجم محتوا داده نشود. یعنی یک مسیر دیگر را مورد اصالت قرار دهیم. وقتی دانش آموز عدد صحیح را یاد می گیرد در محاسبه اندازه گیری در موقعیت های مختلف، برای مثال به شاگردم می گویم طول این میز را اندازه بگیر. بعد دانش آموز متوجه می شود که باید واحد را بشکند. شکستن واحد و تکه تکه کردن آن، در واقع یک موقعیت زندگی درب ورد به مسایل ریاضی هست.

آیا استفاده از کتاب های کمک درسی برای ریاضی مناسب است؟ اگر بله چه کتابی را پیشنهاد می کنید؟

من خودم تلاش می کنم تکالیفم بیشتر جنبه پژوهشی و عملی داشته باشد و در انتهای ترم یک نگاه کلی به نمونه سوالات استاندارد داشته باشند. تا دانش آموزان برای امتحان استاندارد پایان ترم آماده شوند. در ارتباط با کتاب های دیگر مرتبط با ریاضی، استاد شهریاری کتاب های مفیدی دارند. مطالعه آنها توسط دانش آموزان به آنها کمک بیشتری می کند تا کتاب هایی به صورت فله ای نمونه سوال امتحانی در خود دارند، با کار زیاد ریاضی یاد ندهیم. سوالات کمی در اختیارشان بگذاریم تا فرصت تفکر ورزی و پرسش گری داشته باشند.

از نظر شما طرح مسئه در ریاضی چقدر اهمیت دارد؟

این فرصت بسیار خوبی است. چون جنبه های مختلف دیدن یک مسئله بوسیله دانش آموزان را می تواند نشان دهد. با این کار دانش اموز را به طرح سوال دعوت می کنیم. وقتی شاگرد را دعوت به طرح مسئه کنیم حس مالکیت در ایده خود دارد. هویت وی در کنار ایده اش دیده می شود.

دانش آموزانی که به درس ریاضی علاقه ندارند یا در این درس ضعف دارند و باعث می شود که اعتماد بنفس نداشته باشند چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید که علاقمند شوند؟

در این موقعیت ها کلاسی مفید است که صدای دانش آموز شنیده شود. خیلی از دانش اموزان ترس از اشتباه دارند وقتی می ترسند که اشتباه کنند مشارکت فعال ندارند. وقتی معلم، شگردها و راهکارهایی را ارائه دهد شاگردان فرصت پیدا می کنند که صحبت کنند. ایده های خود را بیان کنند. بهتر است برای این افراد یک طراحی آموزشی متفاوتی در نظر گرفته شود. از یک روش برای همه شاگردان استفاده نشود. در روش و طراحی دید انعطاف پذیری وجود داشته باشد تا برنامه ها متناسب با توانایی افراد باشد تا فرد بتواند به خوبی با ریاضی ارتباط بگیرد. نگوییم دانش آموز متوجه نمی شود یا صفت نفر آخر کلاس بودن را به وی ندهیم. باید با یک نگاه و برنامه متفاوت تر دید شاگرد را نسبت به برنامه و موضوع تغییر دهیم. از طریق ارتباط و تعامل علاقمندی های آنها را کشف کنیم. در یک مهارت خاصی که این دانش آموزان می دانند موضوعی یا مساله های را طرح کنیم تا آنها بتوانند ورود پیدا کنند و در کلاس مشارکت کنند.

سخن اخر

د راتباط با این تجربه اگر هدف ما رشد دانش آموز باشد و آن چیزی که درون وی است شکوفا شود. قطعا راه های متفاوتی است. رویکردهایی مثل یادگیری محور، کودک محور و گفتگو محور در نظر بگیریم و این ها در اصولی با هم مشترک هستند و به شکل های مختلف در کلاس اجرا شوند، تا دانش آموزان یک تجربه ماندگار از موضوع داشته باشند. در تدریس و تعامل علاقمندی ها و توانایی هایشان را کشف کنیم و پرورش دهیم تا درگیر آموزش شوند. با پرداختن به روش های جدید در آموزش می توانیم با روشهای تعاملی پیش برویم. یعنی از روش های سنتی فاصله بگیریم و روشهای اثر بخش را همواره جستجو کنیم تا تجارب پایداری برای شاگردان در آموزش شکل گیرد. دانش آموزان آنچه با خود از کلاس می برند، احساس و عواطفی است که در ارتباط با موضوع آموزش ریاضی برای آن ها، در رابطه با ریاضی و جو کلاسی شکل می گیرد.

مهمان: قاسم برجسته

تهیه کننده گزارش: مژگان منیری