آموزش تفکر انتقادی در مهدکودک
برای آموزش تفکر انتقادی در مهدکودک ابتدا باید ببینیم تفکر انتقادی چقدر مهم است. تفکر انتقادی مهارتی است که زندگی کودکان را در تمام دوره‌ها تحت تاثیر قرار می‌دهد. تفکر انتقادی به ما کمک می‌کند که تصمیم‌های خوبی بگیریم، پیامد‌های اعمال‌مان را درک کرده و مشکلات را حل کنیم.
اگر بخواهیم ساده‌تر بگوییم، این مهارت‌ها در میان مهم‌ترین مهارت‌های زندگی‌مان جای دارند. کودکان پرورش واقعیِ تفکر انتقادی را در دوران مهدکودک آغاز می‌کنند. توانایی‌هایی مانند پرسیدن سوال، متصل کردن ایده‌ها، گرفتن تصمیم‌های منطقی و بیان دلایلی برای توجیه تصمیم‌ها از جمله‌ی این مهارت‌ها هستند. این فرایند باعث می‌شود کودک از یک شنونده‌ی منفعل به یادگیرنده‌ای فعال تبدیل شود که در پیشرفت و پرورش مغز انسان نقشی کلیدی ایفا می‌کند. به همین دلیل است که ما باور داریم فعالیت‌های تفکر انتقادی در مهدکودک می‌تواند به کودکان کمک کند که در آینده به افراد موفقی تبدیل شوند.
مقاله مرتبط: 40 ایده برای آموزش سواد رسانه ای در مهدکودک
برای اینکه بتوان مهارت‌های تفکر انتقادی را در کودکان تقویت کرد، باید آنها را از دریافت‌کنندگان ساده‌ی اطلاعات به دانش‌آموزانی فعال تبدیل کرد. اینکه بخواهیم افکار و پیش‌فرض‌هایشان به شکلی جامع بررسی کنیم، بهتر از این است که تنها به دنبال شنیدن پاسخ درست از آنها باشیم.
به این دلیل ما باور داریم که ثبت‌نام کودکتان در یکی از کلاس‌های غنی‌سازی مهارت می‌تواند مفید واقع شود. کودکان اگر یادگیری را در فضایی شروع کرده باشند که در حین یادگیری توانسته باشند با دوستان‌شان نیز ارتباط داشته باشند و خوش بگذرانند، می‌توانند عادت‌های یادگیری را در خود پرورش دهند.
فهرستی از فعالیت‌های تفکر انتقادی برای مهدکودک
بازی‌های مرتب‌کردن
در زمینه‌ی استدلال منطقی، مهارت‌های مرتب کردن و طبقه‌بندی کردن بسیار حائز اهمیت‌اند. دلیلش این است که چنین فعالیت‌هایی به کودکان اجازه می‌دهند که شباهت‌ها و تفاوت‌های میان گروه‌های مختلف و ساختار آنها را بررسی کند. از کودکان بخواهید که اشیا، حیوانات و دیگر چیز‌ها را از جنبه‌هایی مانند رنگ، اندازه، شکل و ظاهر هندسی مرتب کنند. گروه‌بندیِ حیوانات بر اساس الگو‌های غذا خوردن، عادت‌های‌شان و همچنین مکانیزم‌های تولید‌مثل باعث می‌شود یادگیری کودکان تقویت شود. چنین بازی‌های سرگرم‌کننده‌ای در زمینه‌ی تقویت مهارت‌های حل مسئله، برنامه‌ریزی و بازشناسی الگو‌ها نیز موثر واقع می‌شوند.
قشر پیشانی کودکان در حین بازی‌ها فعال می‌شود که مسئولیت مهارت‌های حل مسئله را بر عهده دارد. مغز کودک در حین بازی باعث می‌شود که اتصال انتقال‌دهنده‌های عصبی برقرار شود که این هم به نوبه‌ی خود باعث رشد و تحریک تفکر انتقادی می‌شود.
حل پازل‌ها و معما‌های هوش
یکی دیگر از فعالیت‌هایی که برای مهارت‌های حل مسئله بسیار مناسب‌اند، حل کردن پازل‌ها و معما‌های هوش در کنار هم است. این فعالیت به کودک کمک می‌کند که از دیگران یاد بگیرد و راهبرد‌هایی را برای خودش طراحی کند. کودکان‌تان را در چنین فعالیت‌هایی مشارکت دهید چراکه ابزاری خوب برای تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی است. حل کردن پازل‌ها به تنهایی برای کودکان می‌تواند ناکام‌کننده و حوصله‌سربر باشد، بنابراین بهتر است که آنها را در چنین فعالیت سرگرم‌کننده‌ای باهم همراه کنید.
کتاب بخوانید یا فیلم ببینید
کودکان دوست دارند که برنامه‌های محبوب‌شان را تماشا کرده یا اینکه داستان و کتاب مورد علاقه‌شان را بخوانند. شما می‌توانید با پرسیدن سوال‌هایی که در زیر مطرح شده‌اند در پایان برنامه یا کتابی که آنها خوانده‌اند، فعالیت‌های مورد‌علاقه‌شان را به یک موقعیت یادگیری تبدیل کنید.
- از کدام قسمت خوشت آمد؟
- از کدام قسمت خوشت نیامد؟
- آیا نکته‌ی اخلاقی وجود دارد؟
- آیا این درس یا داستان به تو در زندگی واقعی کمک می‌کند؟
- آیا مسیر زندگی شخصیت‌های داستان منطقی و عقلانی بود؟
- آیا پایان خوبی داشت؟
این تمرین تحلیلی به آنها کمک می‌کند که در مورد محتوای مصرفی‌شان به شکلی انتقادی فکر کنند. شما نیز در مقام والد می‌توانید تفکرات و تصورات خودتان را راجع به داستانی خاص به اشتراک بگذارید. آنها بدین وسیله از شما بینش‌های خاصی را دریافت می‌کنند و این به آنها کمک می‌کند تا بتوانند مسائل را از دیدگاه دیگران ببینند.
نقش کارآگاه را بازی کنید
یکی دیگر از فعالیت‌های تفکر انتقادی برای کودکان بازی‌های «پیدا کردن گنج» ساده است که برای پیدا کردن اشیای پنهان طراحی می‌شود. این فعالیت جذاب و هیجان‌انگیز برای تقویت مهارت انتقادی در کودکتان عالی است. شما همچنین می‌توانید صحنه‌های جرمی را طراحی کنید که کودک باید در آنها مطالعه‌ای دقیق داشته باشد و شواهد مهم را استخراج کند و همچنین تفاوت بین نظر شخصی و حقیقت را تشخیص دهد.
آنها از طریق چنین فعالیتی قادر می‌شوند که داده‌های مختلف را از منابع گوناگون استخراج و ترکیب کنند تا تعیین کنند که کدام مظنون گناهکار و کدام یک بی‌گناه است. این فعالیت کمک خواهد کرد که مهارت‌های مشاهده‌ای، درک مطلب و تفکر استنتاجی در کودکتان بهبود پیدا کند.
حقیقت و نظر شخصی
جمله‌های مختلفی را روی تخته یا کاغذ بنویسید که یا نظر شخصی‌اند یا واقعیت. سپس کودکان را به گروه‌های مختلف تقسیم کنید و از آنها بخواهید که اگر فکر می‌کنند جمله‌ای خاص واقعیت است، رو‌به‌رویش علامت «و» قرار دهند و نظر خودشان را نیز شرح دهند. در نظرات شخصی نیز باید نشانه‌ی «ن» بگذارند و توضیح بدهند که چرا نمی‌توان واقعیت بودنش را ثابت کرد. همچنین از آنها پرسش‌های زیر را بکنید تا تکلیف برایش‌ان ساده‌تر شود:
- آیا این جمله‌ها توسط داده‌های معتبر و پیش‌فرض‌ها پشتیبانی می‌شوند؟
- آیا این جمله‌ها سوگیری دارند؟
- آیا حقیقت‌ها معتبرند؟
- آیا اطلاعات گمراه‌کننده‌ای وجود دارد؟
این تمرین راجع به تفاوت‌گذاری میان نظر فردی و واقعیت است.
در بازی خانه‌سازی خلاقیت به خرج دهید
مهارت‌های منطقی را می‌توان در جریان بازی خانه‌سازی تقویت کرد. این فعالیت برای رشد اجتماعی و هیجانی بسیار موثر است. کودکان به کمک بازی خانه‌سازی یاد می‌گیرند که تصمیم‌های جدید بگیرند، روابط دوستی تازه برقرار کنند، دایره‌ی توجه‌شان را گسترش دهند، به دیگران کمک کنند و همچنین اعتماد‌به‌نفس‌شان را افزایش دهند. این فعالیت به کودکان حسی از تخیل ارائه می‌دهد. زمانی که شما کودکان را تشویق می‌کنید که بازی‌های خانه‌سازی قدیمی را به بازی‌هایی پیچیده تبدیل کنند، سلول‌های عصبی‌شان در مغز شروع به شلیک می‌کنند.
الهام‌بخشِ تفکر باشید
کودکان را تشویق کنید که راجع به هر رویداد یا داستانی تا جایی که می‌توانند سوال بپرسند. سپس از آنها بخواهید که به جای دریافت کردن جوابِ آماده، با تلاش خودشان به پاسخ برسند. از آنها درخواست کنید که فارغ از بی‌ربط بودن نظراتشان، به پاسخ فکر کنند. اما زمانی که توانستند توضیحی ارائه دهند، راجع به دلایل سخنان‌شان سوال کنید. بدین روش آنها نقص‌های خودشان را پیدا کرده و نظراتشان را اصلاح خواهند کرد. چنین فرایندی به آنها کمک خواهد کرد که به متفکرانی انتقادی تبدیل شوند.
ساختمان‌سازی با کبریت
فعالیت دیگری که می‌توانید انتخاب کنید، ساختن سازه‌های مختلف با چوب کبریت‌هاست. به بچه‌ها ابزار‌های مختلفی مانند، نوار، چسب و … بدهید تا بتوانند کناره‌های ساختاری را که می‌سازند بهم وصل کنند. چنین فعالیت‌هایی برای برنامه‌ریزی یادگیری و مهارت‌های حل مسئله و البته گشودن ذهن برای گزینه‌های گوناگون عالی‌اند. نقطه ضعف این فعالیت برای مهدکودکی‌ها این است که نیازمند مواد اولیه‌ی زیادی است که بعد از انجامش ممکن است کمی بهم‌ریختگی ایجاد کند.
دایره‌ای از احتمالات
این تمرین تفکر انتقادی کمک می‌کند که خودمان و جهانی که بر ما نمایان است، درک کنیم. از طرفی مشکلات و چالش‌های بسیاری را خطاب قرار می‌دهد و ما را تشویق می‌کند که راه‌حل‌های چنین مشکلاتی را تصویر‌سازی کنیم. تمام کاری که باید بکنید این است که راجع به مسئله‌ای خاص با کودکتان صحبت کنید و از او بپرسید که این مشکل به‌خصوص چگونه در شما، خانواده، جامعه و کشور و جهان تاثیر می‌گذارد. از این طریق آنها مهارت‌های یادگیری معنادار و باثباتی فرا می‌گیرند، مانند تفکر خلاقانه، خودآگاهی، دیدگاه جهانی و بسیاری دیگر.
چه کسی قهرمان من است؟
از کودکتان بپرسید زمانی که واژه‌ی «قهرمان» را می‌شنوند، چه چیزی به ذهن‌شان می‌رسد؟ در هنگام شنیدن این واژه چه کسی در ذهن‌شان نقش می‌بندد؟ چرا آنها فکر می‌کنند که قهرمان در زندگیِ یک انسان نقش مهمی دارد؟ چگونه می‌شود قهرمان شد؟ به آنها به دقت گوش دهید و فرایند تفکرشان را به دقت بررسی کنید و اگر در مسیر اشتباهی حرکت می‌کنند، اصلاح‌شان کنید.
منبع: Classover
پاسخ‌ها