طرح درس تفکر انتقادی
در طرح درس تفکر انتقادی، دانش‌آموزان از یک فعالیت وب‌محور استفاده می‌کنند که به آنها در زمینه‌ی تفکر انتقادی در راستایِ چگونگی تعیین کیفیت منابع اینترنتی، کمک کند.
اهداف یادگیری
دانش‌آموزان خواهند توانست:
- اهمیت اعتبارسنجی منابع آنلاین را درک کنند.
- متوجه شوند که چگونه منابع می‌تواند در کیفیت اطلاعاتی که در فضای مجازی هستند، تاثیر بگذارد.
- برای اعتبارسنجی و ارزیابی کیفیت منابع آنلاین از قالب‌ها استفاده کنند.
برای تماشای ویدئوهای آموزشی تفکر انتقادی کلیک کنید
پیش‌نیاز‌ها
پیش از شروع کلاس رایانه‌ی آزمایشگاه را راه بیندازید. با توجه به زمان کلاس ممکن است به دو جلسه رایانه‌ی آزمایشگاه برای تکمیل این مبحث نیاز داشته باشید.
اجرای طرح درس
به دانش‌آموزان توضیح دهید که یکی از بخش‌های مهم ارزیابی منابع مجازی این است که کیفیت این اطلاعات می‌توانند تفاوت‌های زیادی با هم داشته باشند.
از دانش‌آموزان بپرسید که:
- برای تعیین کردن کیفیت اطلاعات یک وبسایت، چه عناصری را باید در نظر گرفت؟
- فکر می‌کنید چه منابعی می‌توانند بهترین منابع برای اطلاعات باشند؟
- فکر می‌کنید چه منابعی ضعیف‌ترین منابع برای اطلاعات هستند؟
- آیا می‌توان به راحتی کیفیت مطالب را در صفحات مجازی تشخیص داد؟
فعالیت
از دانش‌آموزان بخواهید که شیوه‌نامه: «راهنمایی برای تفکر انتقادی» که در ادامه می آید را مطالعه کنند. به آنها ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان بدهید تا پنج مورد اول را در برگه مطالعه کنند و به وبسایتهای نمونه‌ای که پیشنهاد شده است، سر بزنند.
همزمان با اینکه در صفحه پایین‌تر می‌روند، باید نکات و مطالب اصلی را خلاصه و ثبت کنند.
زمانی که کارشان تمام شد، نکات اصلی را با توجه به نظرات کلاس جمع‌بندی کنید.
تکلیف در منزل
شش وبسایت‌ها علمی را ارزیابی کنید. برای هر کدام هم نهایتا یک پاراگراف متن بنویسید. در هنگام بررسی این وبسایت‌ها، سوالات زیر را به خاطر داشته باشید:
هدف وبسایت چیست؟ چه کسی مسئولش است؟
آیا این وبسایت چیزی فراتر آنچه که در وبسایتهای مرتبط هستند، به شما ارائه می‌دهد؟
آیا منبع سایت معتبر است، یا اینکه تنها با اهداف تحقیقاتی به دنبال کسب ظاهریِ ارزش است؟
کدام یک از این وبسایت‌ها، بهترین‌اند؟ چرا؟
زمانی که در حال بررسی وبسایت‌ها هستید، پنج توصیه‌ی زیرا را در نظر بگیرید:
راهنمایی برای تفکر انتقادی
۱) مطمئن شوید که در جایگاه درستی هستید
چرا از اینترنت استفاده می‌کنید؟ تنها به خاطر سرگرم‌شدن و آسان بودن استفاده به سراغ وبسایت‌ها نروید. زمانی به این منبع رو بیاورید که در حکم ابزاری برای پیدا کردن اطلاعات مورد نظرتان است. ممکن است با دو دقیقه زمان گذاشتن و جست‌وجو در منبع اصلیِ موضوع مورد نظرتان، به پاسخی برسید که شاید با یک ساعت گشت‌وگذار در اینترنت به آن نمی‌رسیدید.
اینترنت ممکن است که در ابتدا تنها با هدف تبادل تحقیق‌های علمی ایجاد شده باشد، اما این روزها به پلتفرمی تبلیغاتی مبدل گشته است. تحقیقات هنوز هم در این بستر حضور دارند، اما پیدا کردنشان سخت‌تر شده است، یا اینکه دیگر رایگان نیستند، یا دسترسی به آنها مشکل‌تر شده و یا در نهایت اینکه از دسترس خارج شده‌اند.
۲) زمانی که شک دارید، شک کنید
به این دلیل که تقریباً هر کس می‌تواند تقریباً هر چیزی را به فضای مجازی وارد کند، باید زمانی که می‌خواهید وبسایت‌ها را بررسی کنید، کاملاً حواستان جمع باشد. پیدا کردن مطالب دقیق همیشه آسان نیست و بنابراین باید یک منبع را در برابر منبعی دیگر قرار دهید. سعی کنید که نظرات را از حقایق جدا کنید. به دنبال استدلال‌های مبهم و منحرف‌کننده و همچنین سوگیری‌ها باشید. پیش‌فرض‌ها را بررسی کنید، از جمله و شاید به‌خصوص، پیش‌فرض‌های خودتان.
۳) منبع را در نظر بگیرید
نویسندگان یک وبسایت چه کسانی‌اند؟ چه چیزی باعث شده که آنها متخصص به حساب بیایند؟ آنها با چه حقی دست به نویسندگی زده‌اند؟ آیا نویسندگان روش‌های تحقیقاتیشان را معرفی کرده و یا اینکه برای نتیجه‌گیری‌هایشان شواهدی معتبر ارائه کرده‌اند؟ آیا آنها ابزاری برای ارتباط فراهم کرده‌اند؟ «URL» وبسایت را بررسی کنید تا ببینید که در پسوندش این عبارات به چشم می‌خورد: «.com» (برای وبسایتهای تجاری)، «.gov» (وبسایتهای دولتی)، «.org» (سازمان‌های غیرتجاری)، «.net» (وبسایتهای شبکه‌ای) و «.edu» (وبسایتهای آموزشی).
همچنین وجود کد دو حرفی (کشور یا منطقه) می‌تواند به شما راجع به نویسنده‌ی صفحه‌ی مورد نظر یا منبع اطلاعات بدهد. با این حال شما نباید محتوای یک وبسایت را با کد‌هایی که دارد قضاوت کنید. تمام وبسایتهای تجاری به دنبال این نیستند که چیزی را به شما بفروشند، اما این وبسایت‌ها به لحاظ دقت و موشکافی و تحقیقات با وبسایتهای دولتی فرق دارند. صفحاتی که در وبسایتهای آموزشی و سازمان‌های غیرتجاری پیدا می‌شود، به شدت متنوع‌اند. سازمان‌های غیرتجاری می‌تواند شامل انجمن‌های حرفه‌ای، اجتماع‌های فتنه‌جو و گروه‌های احمقانه باشد. وبسایتهای آموزشی گستره‌ی متنوعی دارند، از شوخی‌های ساده راجع به دلال‌ها گرفته تا مقاله‌های غنی راجع به فیزیکِ ذرات.
۴) از جریانات باخبر باشید
هدف وبسایت را شناسایی کنید. هدف اصلی چیست؟ اطلاع‌رسانی؟ اقناع؟ یا فروش چیزی؟ اگر که از انگیزه‌ی تولید وبسایت مد نظر آگاه شوید، بهتر می‌توانید محتوایش را قضاوت کنید. برای نمونه، یک نقد و بررسی آنلاینِ فیلم باید با همان معیار‌هایی قضاوت شود که برای یک نقد و بررسیِ دیگر که در روزنامه چاپ شده است، بکار خواهد رفت. مطمئن باشید چیزی که تماشا می‌کنید: نقد و بررسی فیلم یا یک نقدِ جدی فیلم است.
اما چیزی که احتمالا در آن وبسایت دستگیرتان خواهد شد، مانند زیر است:
- تعریفی مبالغه‌آمیز که استودیوی سازنده‌ی فیلم آن را نوشته است
- یا تحسین‌های دیوانه‌وارِ یک طرفدار
دسته بندی مرتبط: پرورش تفکر انتقادی دانش‌آموزان نسبت به تلویزیون
۵) به جزئیات دقت کنید
با اینکه الزاماً ایده‌های بزرگ و طراحی‌های بزرگ باهم همراه نیستند، اما سرنخ‌های داخلی می‌توانند اطلاعات زیادی راجع به وبسایت به شما بدهند. به سراغ چیز‌هایی واضح بروید، مانند گرامر‌های مناسب و نوشتار‌های درست. به عمق مطالبی که نوشته شده است، دقت کنید. اطلاعات موجود در سایت آخرین باز چه زمانی بازیبنی شده‌اند و تا چه اندازه بروز هستند؟ چه منابعی بهم متصل‌اند؟ آیا لینک‌ها ارزیابی شده‌اند یا اینکه به شکلی درهم و برهم قرار گرفته‌اند؟
جلوه‌های بصری شاید چشم‌نواز باشد، اما آیا هدف دیگری غیر از تزئینات دارند؟ دقیقا مانند زمانی که یک مجله برای اهداف تبلیغاتی‌اش از رنگ‌های مختلف استفاده می‌کند و مجله‌ای علمی هیچ جلوه‌یِ بصریِ خاصی ارائه نمی‌دهد، یک وبسایت هم که رنگارنگ است و زرق و برق خاصی دارد، احتمالا ربطی به وبسایتهای تحقیقاتی هم نخواهد داشت.
منبع: مدیا اسمارت
پاسخ‌ها