طرح درس کلیشه های جنسیتی زن قهرمان در فیلم ها
طرح درس کلیشه های جنسیتی زن قهرمان در فیلم ها به دانش آموزان کمک می کند تا ضمن پرورش تفکر انتقادی نسبت به فیلم، کلیشه های جنسیتی را شناسایی کنند.
برای دانش آموزان کلاس 6 تا 10
مرور فعالیت
در طرح درس کلیشه های جنسیتی قهرمان، دانش آموزان کلیشه‌هایی را در مورد بازنمایی قهرمانان زن شناسایی می‌کنند. بعد از نشان دادن گزیده‌ای از برنامه‌های تلویزیونی و ویژگی‌های قهرمانان زن و مرد در آن، دانش آموزان می‌توانند خصیصه‌های شخصیت‌های اصلی آن را ساختارزدایی کرده و قهرمانان زن را با همتایان مردشان مقایسه کنند. دانش آموزان در مورد هدف این کلیشه‌سازی تلویزیونی و اینکه آیا این کلیشه های جنسیتی اثری بر روی نگرش یا رفتار پسران و دختران دارد یا خیر، بحث می‌کنند. در گروه‌های کوچک، نقش تهیه کنندگانی را که دوست دارند سریال های تلویزیونی -درباره قهرمانان مرد و زن فارغ از نقش ها و کلیشه های جنسیتی- تولید کنند به عهده می گیرند.
*** در مورد کلیشه ها این مطلب را بخوانید: تصورات قالبی کلیشه های جنسیتی چیستند؟
مقدمات و محتوای آموزشی
- برای این فعالیت یک اسلاید یا پوستر آموزشی از «سیلرمون» یا «افسانه کرا» تهیه کنید.
- برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کلیشه های تلویزیونی، اسلاید یا پوستر آموزشی کلیشه‌ها را تهیه کنید.
- یک کلیپ کوتاه از یک برنامه‌ی تلویزیونی با یک ابرقهرمان زن پیدا کنید.
اجرای طرح درس
نکته مهم: نکته این درس این است که دانش آموزان بیان کنند: از چه ویژگی هایی در یک قهرمان زن لذت می برند یا تحسین می کنند و چرا! معلم باید خاطرنشان کند که لذت بردن از چنین ویژگی هایی «بد» نیست، بلکه این مهم است که دانش آموزان از راه هایی که دختران و زنان به تصویر کشیده می شوند آگاهی داشته باشند.
برای دانش‌آموزان توضیح دهید که اگرچه کارتون‌هایی با قهرمانان مرد برای بیش از پنجاه سال عمده برنامه کودکان را تشکیل می‌داد، اما ایده قهرمانان زن کاملاً جدید است و آن‌ها به تازگی در برنامه‌های کودکان حضور یافته‌اند. در نتیجه، این درس بیشتر بر روی تصاویر دختران و زنانی که در این برنامه‌ها ظاهر می شوند، متمرکز خواهد بود.
بحث و گفت‌وگوی هدایت شده:
- یک خط وسط تخته برد کلاس بکشید و آن را به عنوان‌های «قهرمانان مرد» و «قهرمانان زن» تقسیم کنید.
- از دانش‌آموزان بخواهید که به برنامه‌های تلویزیونی که دارای قهرمان هستند فکر کنند و آن‌ها را تحت عنوان مناسب فهرست کنند.
- از دانش‌آموزان بخواهید تحلیل کنند که چرا از تماشای این برنامه‌ها لذت می برند و از آن‌ها بخواهید خصوصیاتی را که یک زن و مرد را به یک قهرمان تبدیل می‌کند، بنویسند. این خصوصیات را در یک ستون با عنوان مناسب ذکر کنید.
به دو عنوان نگاه کنید و تصمیم بگیرید:
- چه شباهت هایی بین ابرقهرمانان زن و مرد وجود دارد؟
- چه تفاوت هایی وجود دارد؟
کلیپ کوتاهی را از یک برنامه‌ی تلویزیونی نشان دهید که یک ابرقهرمان زن را نشان می دهد. قبل از مشاهده‌ی کلیپ، از دانش آموزان بخواهید ویژگی هایی را که مربوط به دختران و زنانی است که در برنامه حضور دارند، همچنین پسران و مردان را ذکر کنند. نکاتی که ممکن است نگران آن‌ها باشند چیست؟
اطمینان حاصل کنید که آن‌ها جنبههایی مانند ظاهر، رفتار و نگرش را در نظر می گیرند.
پس از پخش کلیپ، یافته های دانش آموزان و نتایج بحث در مورد خصوصیات ابرقهرمان‌ها را لیست کنید.
بپرسید:
- آیا ویژگی های پسران و مردان و دختران و زنان کلیشه‌ای بوده است؟
- کدام یک از این خصوصیات ممکن است محدود کننده باشد؟ چطور؟
- کدام یک از این خصوصیات ممکن است مثبت باشد؟ چطور؟
- آیا هر یک از این خصوصیات به خوبی ویژگی‌های دختران و پسران واقعی را منعکس می‌کند؟
- اگر بیشتر برنامه‌های کودکان و نوجوانان دختر و پسر را به صورت کلیشه ای به تصویر بکشند، چه اتفاقی می افتد؟
- آیا اسباب‌بازی‌های این ابرقهرمانان مخالف این کلیشه ها هستند یا آن‌ها را تقویت می کنند؟
- اگر دانش آموزان خواهر و برادرهای کوچک‌تری دارند که با اسباب‌بازی ابرقهرمان‌های تلویزیون بازی می‌کنند، آیا آن‌ها در هنگام بازی داستان خود را می‌سازند یا داستان اصلی برنامه را به کار می‌برند؟
فعالیت:
کلاس را به گروه‌های کوچک تقسیم کنید، با این فرض که هر گروه نقش یک برنامه‌ساز تلویزیونی را ایفا می‌کند که از او خواسته شده است سریال جدید کارتونی ابرقهرمانی را برای بچه های 5-8 ساله بسازد. این تولیدکنندگان می‌خواهند که این برنامه سرگرم کننده و همچنین غیرکلیشه ای باشد و باید الگوهای خوبی برای بینندگان خردسال فراهم کند.
به دانش آموزان بگویید خلاق باشند!
- لیستی از خصوصیات مثبت مختلفی را که قهرمان زن یا مرد باید داشته باشد تهیه کنید. برخی از مثال‌ها ممکن است اینها باشد: دختران و زنانی که دیگران را رهبری می‌کنند، برای اهداف مهم می‌جنگند، از خود شجاعت نشان می‌دهند، به دوستان زن خود اهمیت می دهند و به موضوعاتی که توجه پسرها یا مردان را به خود جلب می‌کنند، علاقه دارند. نمونه هایی از ویژگی های مثبت پسران و مردان ممکن است مراقبت از دیگران، یافتن راه‌هایی غیر از جنگ برای حل مشکلات و حساس و مراقب بودن باشد.
- هر قهرمان به یک همراه (دستیار) مطمئن نیاز دارد. خصوصیات غیر کلیشه ای او چه می تواند باشد؟
- عکس هایی از قهرمان زن و مرد خود و دوستانش را بکشید. به یاد داشته باشید ویژگی‌هایی که کلیشه‌های متعارف را به چالش می‌کشد، در آن‌ها بگنجانید.
- برای یک قسمت از برنامه‌ی جدید تلویزیون، یک داستان مصور(استوری برد) طراحی کنید. چه اتفاقی در آن می‌افتد؟ کدام عناصر آن متفاوت از یک نمایش معمولی است؟
- از هر گروه بخواهید که کار خود را برای کلاس ارائه کند.
از سیلرمون تا افسانه کرا: قهرمانان زن
مطالعه‌ی جنسیت قهرمانان در کارتون‌ها فرصت‌های شگفت انگیزی را برای تأمل در مورد کلیشه‌های جنسیتی فرهنگی و اینکه مرد بودن و زن بودن در جامعه امروز به چه معناست، ارائه می دهد. همانطور که کارتون‌ها را کاوش و مقایسه می‌کنیم، می‌توانیم پیام‌های رسانه‌ای راجع به کلیشه‌های جنسیتی که نقش‌های سنتی زن و مرد را تثبیت می‌کند، واکاوی کنیم و جایگزین‌هایی را برای آن‌ها در نظر بگیریم.
قبل از موفقیت سیلرمون در سال 1995 در کارتون‌های صبح شنبه آمریکای شمالی تعداد کمی ابرقهرمان زن وجود داشت. در آن زمان در برنامه‌هایی که برای کودکان ساخته می‌شد، تنها 23 درصد از شخصیت‌ها (و درصد کمتری از شخصیت‌های اصلی) زن بودند.
کارل سیمپسون، مجری ای بی سی نیوز می‌گوید: در «کارتون‌لند» همه دخترها شخصیتی وابسته دارند و هیچ شکی نیست که چه کسی مسئول آن است. آن‌ها نیز کلیشه‌ای هستند: «لون اسمارفیت» بلوند و بسیار دلسوز است. «اسکوبی دو» باهوش بود، اما جذاب نبود؛ یک زن تکاور قدرتمند بود، اما لباس صورتی پوشیده بود. (منبع: دوهرتی، شاون و نادین جوزف. از شخصت وابسته تا سوپر زن: عرفان زنانه تلویزیون. “)
از آنجا که تولیدکنندگان تلویزیونی برنامه‌های کودک معتقدند که دختران، کمتر تلویزیون تماشا می‌کنند و بیشتر نوار یا رادیو گوش می دهند، به طور سنتی به پسران جوان توجه می کنند، اما محبوبیت بالای کارتون های سیلرمون در میان دختران جوان باعث شد که این تولیدکنندگان متوجه شوند، یک بازار دست نخورده از دختران جوان وجود دارد که تلویزیون را تماشا می‌کنند و با تولید برنامه‌ی مناسب می‌توان آن‌ها را جذب کرد.
موفقیت سیلرمون
جذابیت سیلرمون برای دختران جوان فقط این نبود که او و همراهانش «ملوانان» زن بودند، بلکه سبک قصه‌گویی ذاتی در سنت ژاپنی انیمه نیز موثر بود. بر خلاف شخصیت‌های کارتونی سنتی آمریکای شمالی، شخصیت سیلرمون با پیشرفت سریال به جای ماندن در حالت ایستا، تکامل می‌یافت. همانطور که با ادامه یک مینی سریال هر شخصیت هویت خود را توسعه می‌دهد و به بلوغ می‌رسد؛ سیلر مون از یک نوجوان وحشت زده در اپیزود ابتدایی نمایش تبدیل به یک قهرمان بالغ و مسئولیت پذیر(مراقبت کننده) در قسمت‌های بعدی می‌شود. او اساسا بر روی صفحه نمایش هر روز رشد می‌کند تا در انتها به یک ملکه و مادر تبدیل می‌شود. (منبع: گانتلت ، دکتر دیوید. “جنسیت و جنسی در انیمه ژاپنی.” www.theory.org.uk/ctr-rol4.htm)
با موفقیت سیلرمون و سایر کارتون‌های انیمه در آمریکای شمالی، قهرمانان زن بیشتری در کارتون های کودکان مشاهده شد با این حال، افزایش بازنمایی همیشه تضمین کننده‌ی کاهش کلیشه های جنسیتی نیست. به عنوان مثال، اگرچه سیلرمون به بلوغ خود می رسد و از قدرت‌های فوق‌العاده‌ای برخوردار است، اما بیشتر بینندگان جوان او هنوز با دو ویژگی او به عنوان «یک دختر محجوب عاشق فقیران» و «قدرت زیاد» ارتباط برقرار می‌کنند.
قهرمانان زن در فیلم های دیگر
بسیاری از سریال‌های محبوب دهه گذشته، مانند «کیم پاسیبل» و «اتمیک بتی»، قهرمان زن دارند که ضمن حفظ علایق «دخترانه» مانند آرایش و شیطنت، با شرارت مقابله می کنند. تنش میان نقش مردانه‌ی آنان به عنوان قهرمانان زن و نیاز پذیرفته شده آنان برای اینکه آنان را زنانه نگه دارد به نهایت خود در سریال انیمیشنی کاملا جاسوسی(totally spies) رسیده است؛ تا جایی که در این سریال وسایل شخصی قهرمانان زن به سشوار، آینه های جمع و جور و سایر لوازم جانبی کلیشه ای مبدل می‌شود.
حتی فیلم «مولان» از شرکت دیزنی که مبتنی بر تلاش یک دختر جوان برای شکستن انتظارات سخت جنسیتی جامعه بود، به خاطر اهداف تجاری، شخصیت اصلی را در لباس کلیشه‌ای یک «پرنسس» تنزل داد. هرچند اخیرا سازندگان برخی از برنامه های تلویزیونی و فیلم‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ویژگی‌های زنانه‌ی قهرمان زن سریال‌ها الزاما نباید متعادل باشد.
موفق‌ترین برنامه‌ای که در سال 2012 برای بچه‌ها ساخته شد، «افسانه کرا» بود. که شخصیت اصلی آن ظاهری بیشتر شبیه اسنوبوردبازان زن و ستارگان هنرهای رزمی داشت تا مانکن‌ها (مدل‌ها) یا تشویق کنندگان. همانطور كه برایان كونیتسكو، یكی از سازندگان نمایش، می‌گوید: “او عضلانی است و ما آن را دوست داریم.”
تفاوت سیلرمون با افسانه کرا
شاید بزرگترین تفاوت بین «افسانه کرا» با نمایش هایی مانند سیلرمون یا کاملا جاسوسی این است که در کرا در درجه اول به مخاطبان زن یا دختر توجه نمی شود. این یک اعتقاد رایج در تجارت تلویزیون است که پسران تماشاگر سریالی با نقش اول زن نیستند، و ساخت کرا نقطه عطفی برای غلبه بر این مقاومت در نیکلودئون، شرکت تولیدکننده این سریال بود.
مایکل دی مارتینو، دیگر سازنده این نمایش، گفت: مدیران این شرکت با موفقیت فیلم‌هایی مانند «دلیر» و «عطش مبارزه» که در هر دو قهرمان‌های زن، ویژگی‌های زنانه کمی دارند به این عقیده رسیدند که «با توجه به طرز تفکر این دوره، اکنون زمان مناسبی برای بیرون آمدن همه قهرمانان زن است.» در حقیقت، تقریباً دو سوم بینندگان این نمایش پسر هستند و این ثابت می کند که پسران از تماشای نمایش‌ها با قهرمانان زن راضی هستند.
از سیلرمن تا افسانه کرا: قهرمانان زن
سوالات بحث:
- براساس مقاله پاسخ دهید که چرا تولیدكنندگان تلویزیون معمولا تمایل ندارند برنامه‌هایی بسازند که دختران یا زنان را به عنوان قهرمان معرفی می‌کند؟ آیا فکر می‌کنید که آن‌ها حق دارند؟ اگر آری چرا و اگر خیر چرا؟
- کلیشه ها ابزارهای معمول داستان‌پردازی هستند، اما می‌توانند محدود کننده باشند. چگونه می‌توان استفاده از کلیشه‌های زنانه و مردانه را محدود کرد و در اینصورت چگونه شخصیت‌های داستان و کارهایی که می‌توانند انجام دهند، باید توصیف شود و چطور باید داستان پردازی کرد؟
- سیلرمون با کارتون های سنتی آمریکای شمالی چه تفاوتی داشت؟ او از چه نظر نسبت به بقیه قهرمانان زن کلیشه‌ای نبود و از چه نظر کلیشه‌ای بود؟
- براساس مقاله، کوررا نمونه‌ای از یک قهرمان زن است که ویژگی‌های کلیشه‌ای زیادی ندارد. آیا می‌توانید به قهرمان مردی فکر کنید که ویژگی های مردانه کمی داشته باشد، یا ویژگی مردانه نداشته باشد؟ فکر می‌کنید چنین شخصیتی می‌تواند موفق باشد؟ چرا و چرا نه؟
- در یک پاراگراف کوتاه به بیانیه زیر پاسخ دهید:
«بدون شک امروزه تلویزیون بر روی بچه‌ها تأثیر می‌گذارد. از این نظر که فکر کنند چگونه باید به نظر بیایند، یا خصوصیاتی که آن‌ها را با زنان و مردان ارتباط می‌دهد. رسانه‌ها ابزاری قدرتمند هستند كه می‌توانند کلیشه‌های منفی را تقویت كنند و الگوهای مهمی را برای دختران و پسران جوان ارائه دهند.»
منبع: مدیا اسمارت
پاسخ‌ها