طرح درس آموزش رفتار اخلاقی در فضای مجازی

در طرح درس رفتار اخلاقی در فضای مجازی، دانش آموزان به چگونگی حفظ ارزش‌ها و اینکه آن‌ها چگونه رفتار ما را خصوصا در فضای آنلاین تحت تاثیر قرار می دهند، توجه می کنند.

برای دانش آموزان کلاس 7 تا 8

خلاصه طرح درس

در طرح درس رفتار اخلاقی در فضای مجازی، دانش آموزان به چگونگی حفظ ارزش‌ها و اینکه آن‌ها چگونه رفتار ما را خصوصا در فضای آنلاین تحت تاثیر قرار می دهند، توجه می کنند. آن‌ها با مقایسه‌ی فرضیات خود درباره چگونگی رفتارهای آنلاین مثبت و منفی و همچنین آنچه که واقعا در فضای واقعی هستد، شروع می کنند. سپس به این موضوع توجه می کنند که چگونه باور داشتن اینکه یک رفتار توسط خیلی ها انجام می شود باعث می شود تا ما آنرا قابل پذیرش تر بدانیم. پس از آن، معلم از یک داستان استفاده می کند تا دانش آموزان را با راه‌هایی که ارزش‌ها می توانند هم به صورت تلویحی و هم آشکارا به ما انتقال یابند، آشنا شوند.

سپس آن‌ها به طور خاص به فضای آنلاین برمی گردند و به اینکه چه ارزش هایی درباره رفتار آنلاین یاد گرفته اند و چگونه آن‌ها را یاد گرفته اند توجه می کنند. در آخر، دانش آموزان با نمایشنامه یا سناریوهایی کار می کنند که در مورد پرسش های اخلاقی محیط آنلاین کندوکاو می کند (نمایشنامه ها را در پایان طرح درس می توانید ببینید). بنابراین دانش آموزان با استفاده از نقش بازی یا رل پلی، راه‌هایی برای حل و فصل آن‌ها می یابند.

مقاله مرتبط: رشد اخلاقی دانش آموزان در فضای مجازی؛ چند راهکار

آنچه دانش آموزان قرار است یاد بگیرند:

دانش آموزان خواهند فهمید که ارزش ها چیستند، از کجا می آیند و چگونه انتقال می یابند
دوگانه های اخلاقی مرتبط با ارتباط آنلاین را کشف می کنند
مهارت هایی را برای مدیریت احساسات در طول تعامل های آنلاین یاد می گیرند
چگونگی جلوگیری کردن و مدیریت جدال ها در طول تعامل های آنلاین را تمرین می کنند
یک محصول رسانه ای تولید می کنند

آماده کردن و مواد آموزشی مورد نیاز

داستان جادوی آنانسی را برای خواندن در کلاس آماده کنید.

اجرای فعالیت

ابتدا از دانش آموزان بخواهید تا درصد دانش آموزانی که این مفاهیم را می دانند، روی کاغد بنویسند:

درصد دانش آموزانی که می دانند دزدی ادبی چیست
درصد دانش آموزانی که کار داوطلبانه انجام می دهند
درصد دانش آموزانی که نسبت به دیگران در فضای آنلاین بدرفتاری می کنند و رفتار اخلاقی در فضای مجازی نداشته اند
درصد دانش آموزانی که به دیگران در فضای آنلاین کمک می کنند
درصد دانش آموزانی که متون جنسی را فوروارد می کنند
درصد دانش آموزانی که از یک گروه فعال اجتماعی به صورت آنلاین حمایت می کنند

پس از پاسخ به آن‌ها توسط داشن آموزان، تخمین ها را روی تخته بنویسید و از دانش آموزان بپرسید فکر می کنند کدام یک از این رفتارها متداول تر است و کدام کمتر متداول است. آیا این مهم است که ما فکر کنیم برخی از رفتارها کمتر یا بیشتر متداول هستند؟ چرا آره و چرا نه؟ به دانش آموزان اجازه دهید تا درباره این سوالات بحث کنند و اما نه آنقدر که به نتیجه برسند.

کلمه‌ی “ارزش‌ها” را روی تخته بنویسید و از دانش آموزان بخواهید آن را تعریف کنند. تعاریف زیادی ممکن است توسط آن‌ها بیان شود، اما دو تعریف می بایست در میان آن‌ها باشد:

“چیزهایی که ما فکر می کنیم مهم هستند” و “راهنمای ما برای دانستن اینکه چه چیز خوب و چه چیز بد است”

برای دانش آموزان شرح دهید که برخی از ارزش‌های ما ممکن است به صورت مستقیم به ما آموزش داده شده باشند و برخی هم ممکن است ما به صورت ناخودآگاه از دیگران یا با تماشای دنیای اطراف مان یاد گرفته باشیم. داستان جادوی آنانسی را برای آنان بخوانید (در اینجا داستان را دانلود کنید) و از آن‌ها بپرسید که:

چه درسی از داستان گرفتید؟ این داستان می خواهد چه ارزش هایی را آشکارا درس دهد؟ (پیام داستان این است که مهربان باشیم مهمتر از این است که قابل احترام باشیم و اینکه آدم هایی که شرور هستند یا رفتار اخلاقی در فضای مجازی ندارند، شایسته‌ی احترام نیستند.)
این داستان چه ارزش هایی را انتقال می دهد و به چه ویژگی ها و اعمال شخصیت های داستان پاداش داده می شود یا تنبیه می شوند؟ (در داستان جادوی آنانسی، پلنگ و مار نشان می دهند که خوب نیست مغرور و خودبین بود؛ آنانسی هم نشان می دهد که باید با تدبیر بود و نباید از روی ظاهر قضاوت کنیم)

از دانش آموزان بپرسید که ارزش ها از کجا می آیند؟

زیر کلمه‌ی ارزش‌ها که روی تخته نوشته اید، لیستی را بنویسید که اینها را شامل شود:

خانواده
دوستان و همسالان
مذهب
رسانه ها (خیلی خوب است دانش آموزان را تشویق کنید تا اشکال مختلف رسانه را بیان کنند)

به این نکته اشاره کنید که ما ممکن است ارزش‌های متعارضی از گروه‌های مختلفی که عضو آن هستیم دریافت کنیم-پیام های متفاوت از خانواده، همسالان، رسانه ها و غیره-. و این می تواند برخی زمان ها ما را گیج کند و باعث ایجاد تعارض در ما شود.

اکنون از دانش آموزان بپرسید تا درباره ارزش هایی که از دنیای آنلاین یاد گرفته اند، فکر کنند. از آن‌ها بپرسید:

چیزهایی که یاد گرفته اند درست است یا غلط؟
چه رفتارهایی در فضای آنلاین تشویق و چه رفتارهایی تنبیه می شود؟
آیا چیزهایی هستند که به آن‌ها گفته شده اشتباه هستند، اما مردم برای آن‌ها تنبیه نمی شوند؟ (برای مثال یک بازی آنلاین ممکن است قوانینی در مقابل حرف های بد به دیگر بازیکنان داشته باشد، اما هیچ وقت آن‌ها را مجبور نکنند تا آن قوانین را رعایت کنند.)

از دانش آموزان بپرسید چند نفر از آن‌ها قواعدی در خانه درباره موضوعات آنلاین مانند: دانلود موسیقی یا انتشار محتوا یا برخورد محترمانه با مردم و یا نرفتن به سایت های خاصی را دارند. چند نفر از آن‌ها درباره این موضوعات با والدین خود صحبت کرده اند؟ چه پیام هایی را آنان درباره این موضوعات از همسالان خود یا از رسانه ها یاد گرفته اند؟ آیا ممکن است برخی از آنچه که یاد گرفته اند با آنچه که از والدین شان یاد گرفته اند متفاوت باشد؟

مقاله مرتبط: آموزش اخلاق رسانه به کودکان؛ حق مالکیت معنوی

سناریوی ارزش‌های آنلاین

سناریوی ارزش های آنلاین را به دست بچه ها بدهید و سناریوی یک مریم و بیتا را بلند در کلاس بخوانید. بحث کنید که چگونه مسئله می تواند حل و فصل شود، روی این سوال که چگونه کاراکترها ممکن است تصمیم بگیرند که چه چیزی درست و چه چیزی غلط است تمرکز کنید. به عنوان مثال:

فکر می کنید آنچه مریم انجام داد درست بود؟ چرا؟ آیا تفاوتی ایجاد می کرد اگر تینا فقط در حال یادگیری بازی بود؟
فکرمی کنید چه احساسی داشتید اگر کسی کاری را که مریم در مورد تینا انجام داد با شما انجام می داد؟ آیا فکر می کنید به بازی دادن با آن‌ها ادامه میدادید؟
آیا فکر می کنید کاری که مریم انجام داد باید به عنوان نقض قوانین بازی تعریف شود؟ چرا بله و اگر خیر، چرا خیر؟
آیا فکر می کنید دیگر بازی کنان باید مریم را از انجام آنچه که انجام داد باز می داشتند؟ اگر آری چرا و اگر خیر چرا؟
آیا با این اصل موافقید که شما باید با دیگران به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود؟ این اصل چگونه در این شرایط مصداق می‌یابد؟ یا کارکرد دارد؟

اکنون دانش آموزان را جفت جفت کنید و از هر جفت بخواهید یکی از نمایشنامه های باقیمانده را انجام دهند. هر نمایشنامه دو دیدگاه در یک جدال آنلاین ارائه می کند. از هر جفت بخواهید سناریوی‌شان را بخوانند سپس در جلوی کلاس آن را بازی کنند و در عین حال تلاش کنند تا یک راه حل مثبت برای آن شرایط بیابند. دیگر گروه ها می بایست نمایش هر گروه را به عنوان منتقدان تماشا کنند.

آن‌ها باید این اختیار را داشته باشند که بازی نمایشی را برای لحظه ای قطع کنند و نظر و پیشنهادات خود به نمایش آن‌ها را به منظور راهنمایی آن‌ها به سمت راه حل های مثبت ارائه کنند، اما قبول پیشنهادات آن‌ها کاملا به بازیگران بستگی دارد که تصمیم بگیرند چطور داستان پیش برود. به کامنت گذاران یک نمونه سوال بدهید اما آن‌ها را تشویق کنید تا به پرسش های دیگر هم فکر کنند.

نمونه سوال ها:

سناریوی دوم: آیا کار بدی که علی در حق سام کرد، باعث می شود که کار بدی را که ساشا در مورد ماکس کرد، توجیه کنیم؟
سناریوی سوم: آیا حق حریم خصوصی سامان مهمتر از وظیفه‌ی والدین او برای محافظت از اوست؟
سناریوی چهارم: اینکه وحید بتواند در مورد ترانه اش تصمیم بگیرد مهمتر است یا اینکه تارا در مورد ویدئویش؟
سناریوی 5: آیا این مهمتر است که سوفیا به دوستش کمک کند یا اینکه اطمینان حاصل کند که او در حال کمک به دوستانش برای قلدری در مورد دیگران نیست؟
سناریوی 6: حق پویا برای انجام دادن هر آنچه می خواهد با داشته هایش (عکس) انجام دهد مهمتر از حق ایمان برای حفظ شأنش است؟

ارزشیابی

دانش آموزان را می توان بر اساس کیفیت فکر کردن‌شان و فهم آن‌ها از ارزش‌ها و اخلاقیات هم به عنوان بازیگران نمایش و هم به عنوان کامنت گذاران در تمرین آخر، ارزیابی کرد.

گسترش فعالیت: از دانش آموزان بخواهید میزان قلدری در مدرسه‌شان را با فرم نظرسنجی میزان رفتار بد با نداشتن رفتار اخلاقی در فضای مجازی اندازه گیری کنند و نتایج را در قالب پوستر یا کمیک در مدرسه منتشرکنند. اطمینان حاصل کنید که آن‌ها بر یافته های مثبت بیش از یافته های منفی تمرکز کرده اند. به عنوان مثال اگر نظرسنجی می گوید که 25 درصد دانش آموزان رفتار بدی در فضای آنلاین نسبت به کسی داشته اند، معنایش این است که 75 درصد رفتار اخلاقی در فضای مجازی داشته اند.

سناریوهای ارزش های آنلاین

سناریوی 1: مریم و بیتا

مریم برای اولین بار در حال انجام یک بازی آنلاین است. بیتا کاراکتر مریم را می بیند که در بازی ظاهر شده است و به او حمله می کند. اما چون مریم هنوز در حال یادگرفتن بازی است و نمی داند چطور بازی کند نمی تواند از خودش دفاع کند، بنابراین کاراکترش می میرد. کاراکتر او دوباره در همان مکان بعد از چند ثانیه ظاهر می شود و بیتا او را دوباره می کشد. زمانی که کاراکتر او دوباره ظاهر می شود او به بیتا می گوید (از طریق کانال چت در بازی) منو نکش! من در حال یاد گرفتن بازی هستم.”

سناریوی دوم: علی و سام

علی دوست دارد تا ویدئوهایی از بازی فوتبال خودش را در شبکه های اجتماعی بگذارد و سام اغلب کامنت های بدی را زیر ویدئوهای او می گذارد. علی اتفاقی متوجه می شود که مکس از پیج خود در اینستا در یکی از کامپیوتر های مدرسه خارج نشده است. علی متوجه می شود که می تواند در پیج او هر پستی که می خواهد بگذارد و یا هر چیزی را که دوست دارد، پاک کند. او شروع به گذاشتن کامنت هایی خیلی بد زیر پست های دوستان سام می کند و پسورد سام را نیز تغیر می دهد تا نتواند آن‌ها را پاک کند. زمانی که سام می فهمد که علی حساب او را قفل کرده است، گزارش او را می دهد. علی می گوید که سام حق اش بوده است؛ چرا که همیشه برای او کامنت های بد می گذاشته است.

سناریوی سوم: سامان و مادرش

سامان به دوستش پاسکال درباره برنامه آخر هفته شان برای بازی آنلاین مورد علاقه شان پیام میدهد. بعد از اینکه او پیام را می فرستند، متوجه می شود که اشتباهی برای مادرش آن را فرستاده است. او می داند که پدر ومادرش در مورد مدت زمانی که او به بازی آنلاین می گذراند نگران هستند و نمی خواهد که در این مورد با والدینش بحث کند.

او تصمیم می گیرد که وارد اکانت مادرش بشود و پیام را حذف کند. وقتی که والدینش به خانه می آیند او متوجه می شود که مادرش آن را خوانده است. مادرش فکرمی کند که تلاش سامان برای حذف کردن ایمیل می تواند نشانه ای بر این باشد که او یک مشکل دارد. سامان فکر می کند که مادرش زمانی که می دانست که پیام برای او نبوده است، نباید آن پیام را می خواند.

سناریوی چهارم: وحید و تارا

وحید از دوستش تارا می خواهد تا برای باند او یک ویدئو بسازد. زمانی که او ساختن ویدئو را تمام می کند، باند وحید تصمیم گرفته اند که چون آن ترانه را دوست ندارند، اجرای آن را متوقف کنند. وحید از تارا می خواهد که ویدئو را در فضای مجازی منتشر نکند. تارا می گوید که او باید بتواند که ویدئو را منتشر کند چرا که او ویدئو را ساخته است.

سناریوی پنجم: سوفیا و الهام

سوفیا متوجه می شود که دختری به نام سارا چیزهای بدی درباره دوستش آنیتا در صفحه‌ی مجازی آنیتا منتشر کرده است. بسیاری از دوستان آنیتا خیلی زود کامنت هایی عصبانی در پیج سارا می گذارند. سوفیا برای سارا یک نام خیلی بد در پیجش می گذارد و به او می گوید که آنیتا را رها کند. بعدها سوفیا یک پیام عصبانی از دوستش الهام دریافت می کند که از او می پرسد چرا به آنیتا کمک می کند تا سارا را اذیت کند؟ سوفیا می گوید که او فقط در حال دفاع از آنیتا بوده است، اما الهام می گوید که آنیتا اول با انتشار یک عکس خجالت آور از سارا، آزار دادن سارا را شروع کرده بود.

سناریوی 6: پویا و ایمان

پویا در حال گشتن میان عکس هایی است که گرفته است و می خواهد تصمیم بگیرد که کدام را پست کند. او یک عکس را می یابد که در یک مهمانی گرفته است و فکر می کند که عکس خیلی خوبی است، اما مشکل اینجاست که دوستش ایمان نیز در آن عکس حضور دارد و موهای او به شکلی هستند که او را خیلی زشت کرده اند.

زمانی که او عکس را منتشر می کند، برخی از دوستانش آن را با نام ایمان تگ می کنند. روز بعد ایمان متوجه می شود که او در عکس تگ شده است و برخی ها عکس او را مسخره کرده اند. او حتی به یادش نمی آید که کی آن عکس را گرفته است و به پویا می گوید که او می بایست پیش از انتشار آن تصویر از او اجازه می گرفت، اما پویا می گوید از آنجایی که او آن عکس را گرفته است این حق را دارد که تصمیم بگیرد آن را منتشر کند یا نکند.

منبع: مدیا اسمارت